рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрдм рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ: рдЗрддिрд╣ाрд╕, рд╡िрдХाрд╕, рдк्рд░рднाрд╡ рдФрд░ рд╕рдоाрдзाрди
рднूрдоिрдХा
рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдЖрдЬ рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рд░ूрдк рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै। рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдкाрдиी рдХी рдмोрддрд▓ рд╣ो, рджूрдз рдХा рдкैрдХेрдЯ, рдоोрдмाрдЗрд▓ рдХा рдХрд╡рд░ рдпा рдлिрд░ рдШрд░ेрд▓ू рдмрд░्рддрди—рд╣рд░ рддрд░рдл рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХी рднрд░рдоाрд░ рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдХ्рдпा рдЖрдк рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрдм рдФрд░ рдХैрд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ? рдХिрд╕рдиे рдЗрд╕рдХी рдЦोрдЬ рдХी рдФрд░ рдпрд╣ рдХैрд╕े рдкूрд░ी рджुрдиिрдпा рдоें рдлैрд▓ рдЧрдпा? рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рд╣рдо рдЬाрдиेंрдЧे рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕, рд╡िрдХाрд╕, рдЗрд╕рдХे рд▓ाрдн рдФрд░ рд╣ाрдиिрдпाँ, рддрдеा рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рдЕрд╕рд░ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЗрд╕рдХे рд╕рдоाрдзाрди рднी।
рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХी рдЦोрдЬ: рдПрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЭрд▓рдХ
1. рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓ी рдЦोрдЬ: рдкाрд░्рдХेрд╕िрди (Parkesine)
рд╡рд░्рд╖: 1862
рдЦोрдЬрдХрд░्рддा: рдЕрд▓ेрдХ्рдЬेंрдбрд░ рдкाрд░्рдХेрд╕ (Alexander Parkes)
рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рдкрджाрд░्рде рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЬिрд╕े "рдкाрд░्рдХेрд╕िрди" рдХрд╣ा рдЧрдпा। рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ा рдоाрдирд╡ рдиिрд░्рдоिрдд рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдеा рдЬिрд╕े рдЧрд░рдо рдХрд░рдХे рдордирдЪाрд╣ा рдЖрдХाрд░ рджिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рдеा।
2. рдмрдХेрд▓ाрдЗрдЯ (Bakelite): рдкрд╣рд▓ा рдкूрд░्рдг рд╕िंрдеेрдЯिрдХ рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ
рд╡рд░्рд╖: 1907
рдЦोрдЬрдХрд░्рддा: рд▓िрдпो рдмैрдХрд▓ैंрдб (Leo Baekeland)
рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ा рдРрд╕ा рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдеा рдЬो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдХृрдд्рд░िрдо рдеा। рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЯेрд▓ीрдлोрди, рд░ेрдбिрдпो рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдоें рд╣ुрдЖ।
20рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рд╡िрдХाрд╕
- рдкॉрд▓ीрдеीрди (Polyethylene) – 1933
- PVC – рдкाрдЗрдк рдФрд░ рдмोрддрд▓ों рдоें
- рдиाрдпрд▓ॉрди, рдкॉрд▓िрдПрд╕्рдЯрд░, рдЯेрдлрд▓ॉрди – рд╡рд╕्рдд्рд░ рд╡ рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдкрдпोрдЧ
рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рднाрд░ी рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдпрд╣ рдЖрдо рдЬрдирдЬीрд╡рди рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░ рдЧрдпा।
рднाрд░рдд рдоें рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕
рднाрд░рдд рдоें рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 1957 рдоें рд╣ुрдИ। 1980 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рдЗрд╕рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЖрдЬ рднाрд░рдд рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рджेрд╢ рд╣ै।
рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХे рдк्рд░рдХाрд░
1. рдерд░्рдоोрдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ (Thermoplastic)
рдЧрд░्рдо рдХрд░рдиे рдкрд░ рдоुрд▓ाрдпрдо рдФрд░ рдаंрдбा рдХрд░рдиे рдкрд░ рдХрдаोрд░। рдмाрд░-рдмाрд░ рд░िрд╕ाрдпрдХрд▓ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
2. рдерд░्рдоोрд╕ेрдЯ (Thermoset)
рдПрдХ рдмाрд░ рдврд▓рдиे рдХे рдмाрдж рдлिрд░ рд╕े рдирд╣ीं рдмрджрд▓े рдЬा рд╕рдХрддे। рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдЯिрдХाрдК।
рдЖрдЬ рдХे рдпुрдЧ рдоें рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ
1. рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдкрдпोрдЧ
рдкाрдиी рдХी рдмोрддрд▓ें, рдмрд░्рддрди, рд╕्рдЯोрд░ेрдЬ рдмॉрдХ्рд╕ рдЖрджि।
2. рдЙрдж्рдпोрдЧों рдоें
рдСрдЯोрдоोрдмाрдЗрд▓, рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ्рд╕, рдкैрдХिंрдЧ рдордЯेрд░िрдпрд▓।
3. рдХृрд╖ि
рдкाрдЗрдк, рдХрд╡рд░िंрдЧ рд╢ीрдЯ्рд╕, рдорд▓्рдЪिंрдЧ।
4. рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░
рд╕िрд░िंрдЬ, рдм्рд▓рдб рдмैрдЧ, рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯूрд▓्рд╕।
рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХे рдлाрдпрджे
- рд╕рд╕्рддा рдФрд░ рдЯिрдХाрдК
- рд╣рд▓्рдХा рд╡рдЬрди
- рдЬрд▓рд░ोрдзрдХ
- рд▓рдЪीрд▓ा рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧी
рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХी рд╣ाрдиिрдпाँ рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡
- рд╕ैрдХрдб़ों рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдирд╣ीं рд╕рдб़рддा
- рдЬрд▓, рдерд▓ рдФрд░ рд╡ाрдпु рдХो рдк्рд░рджूрд╖िрдд рдХрд░рддा рд╣ै
- рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рдЦрддрд░ा
- рдЧ्рд░ीрдирд╣ाрдЙрд╕ рдЧैрд╕ों рдоें рд╡ृрдж्рдзि
рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдк्рд░рджूрд╖рдг рдХे рд╕рдоाрдзाрди
- рд░िрд╕ाрдпрдХрд▓िंрдЧ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा
- рдмाрдпोрдбिрдЧ्рд░ेрдбेрдмрд▓ рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ
- рд╕िंрдЧрд▓ рдпूрдЬ़ рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз
- рдЬрдирдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо
- рдХрдкрдб़े рдФрд░ рдЬूрдЯ рдмैрдЧ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ
рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рджिрд╢ा
рддрдХрдиीрдХ рдФрд░ рдиीрддि рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рд╕े рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг-рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдП рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рд╡рд░рджाрди рднी рд╣ै рдФрд░ рдЕрднिрд╢ाрдк рднी। рдЗрд╕рдХा рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдЙрдкрдпोрдЧ рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдЕрдиुрдХूрд▓ рдиिрдкрдЯाрди рд╣ी рдЗрд╕ рд╕ंрдХрдЯ рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рдХा рд░ाрд╕्рддा рд╣ै।

рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें